De Westlander en zijn moNUment: Moderne gebouwen als toekomstige monumenten
By Piet van der Valk
DeWestlander
December.12.2018
Photo Credits: Waterstudio
In de rubriek ‘De Westlander en zijn moNUment’ staan karakteristieke en herkenbare bouwwerken in Westland centraal. Zowel het verleden als het heden worden in deze artikelen belicht; vandaar ‘moNUment’. Deze keer: welke gebouwen zouden onze toekomstige monumenten kunnen worden? Een verkorte versie van dit artikel stond in Het Hele Westland van 27 december 2018.
In de vorige stukken, die werden gepubliceerd in de serie “De Westlander en zijn moNUment” stonden we stil bij Rijksmonumenten, Gemeentelijke monumenten en zelfs bij de Archeologie, van de twee locaties die Westland op dit gebied, rijk is. Maar wanneer we nu in gedachte een sprong zouden maken van ca 80 jaar en vanuit het jaar 2100 terugkijken naar de 21ste eeuw. We kijken dan met name naar de monumenten in Westland die na 2020 deze status ontvingen en dan komt mogelijk onze nieuwsgierigheid boven welke dat dan zouden zijn. In het alledaagse leven heeft zich na deze periode wel een ware omslag voltrokken. In deze tijd werden namelijk onder invloed van de Verenigde Naties en nationale programma’s maatregelen doorgevoerd om het klimaat wereldwijd te beschermen. De in 2020 gevreesde grotere stijging van de zeespiegel, kon na jaren van wereldwijde verplichte inspanning daadwerkelijk pas na 2050 effectief worden bestreden. Men slaagde er toen in, de compacte Chinees/Indiase kernfusiecentrales op grote schaal, als nieuwe energiebron in te zetten. Zij leverden de elektriciteit voor in huis en werkplek, verder was men al eerder op waterstof voor de mobiliteit overgegaan. Het bleken achteraf in de praktijk de juiste keuze.
Architectuur
De genoemde ontwikkelingen zorgden er al eerder voor, dat nieuwe stromingen in de kunst- en cultuurwereld ontstonden. En zo kwamen virtuele digitale kunstuitingen in de vorm van licht, geluid en elektromagnetisme tot ontwikkeling. Het oude Europa en de Amerika konden slechts volgen in de verdere ontwikkeling van deze kleurrijke belevingswereld voor de mensheid. En natuurlijk had dit ook invloed op de architectuur van die tijd. Tal van experimenten met steeds wijzigende toevoegingen in het kader van de opwekking, opslag, warmtepompen, aardwarmte van grotere dieptes, windmolens e.d. werden omgezet naar geïntegreerde systemen voor de bouw en de landschappelijke en stedelijke omgeving. Uiteindelijk vormde dat een solide basis, waarop de ontwerpen na de jaren 30 en 40 werden gestoeld en dat leverde tal van nieuwe ideeën en producten op bij de toeleveringsindustrie, voor toepassing door architecten en bouwers. Een aantal historische monumenten werd helaas afgebroken omdat een nieuwe bestemming niet het enige criterium bleek te zijn, waaraan moest worden voldoen. Onderhoudskosten en flexibiliteit aan invulling van nieuwe woon-, werkwensen en bouweisen, bleken in sommige gevallen bepalend in de praktijk, ondanks een creatieve nieuwe bestemming. Een stringent beleid ten aanzien van de houdbaarheid van deze historische gebouwen resulteerde ook in een aparte milieuwetgeving, incl. ruime subsidiemogelijkheden. Het aantal monumenten werd geleidelijk ook weer aangevuld met nieuwe objecten. Immers sinds 2012 was al bepaald dat monumenten ook jonger dan 50 jaar als zodanig konden worden aangewezen.
Ontwikkeling ook binnen Westland
Ook in Westland, sinds de veertiger jaren, samengevoegd met Midden Delfland, Maassluis en Hoek van Holland en uitgegroeid naar een gemeente van ruim 200.000 inwoners, bleek de nieuwe ontwikkeling goed te worden opgepakt. De vroegere pioniers uit de tuinbouwsector waren bekend met doelgericht en uiterst innovatieve productie. De bestaande kernen hadden ieder zo hun gebruikelijke, maar niet zo opvallende uitbreidingen wanneer we het stedenbouwkundige en esthetische aspect daarvan beoordelen. Op het raakvlak van ‘s-Gravenzande en Naaldwijk ontstonden door gebrek aan adequate waterafvoer, rond het begin van de 21ste eeuw, diverse ontwikkelingen en mogelijkheden die zowel individueel en collectief door o.a. de Ontwikkeling van het Nieuwe Water (ONW) goed werden benut. De aangelegde ecologische verbinding, die door de Poelzone loopt en zee en duinen met Midden-Delfland en het Staelduinse bos verbond, bood voor toenmalige Westlandse begrippen, een uniek woonlocatie. Daar hebben toen veel Westlanders ook gretig gebruik van gemaakt. Maar ook de plannen rond de Westlandse Zoom en kleinere snipperlocaties waar individueel kon worden gebouwd, boden kwaliteit.
Nieuwe gemeentelijke monumenten
Monumenten zijn objecten die qua ontwerp iets opvallens, iets eigentijds hebben en opvallen bij velen en soms zelfs een bijnaam krijgen. Tal van objecten ontvingen de gemeentelijke monumentale status, waaronder een woning aan de Rijnsburgerweg te Naaldwijk nabij de Plas van Alle Winden, gebouwd in 2013 in opdracht van het echtpaar dhr. Paul en mevr. José Thoen. Paul was indertijd eigenaar van het weekblad “Het Hele Westland”, dat hij van z’n vader Cees had overgenomen en verder bekendheid gegeven. De woning is neergezet op een unieke en ruime locatie met aan alle kanten water, veel groen met meerdere zit en verblijfplekjes. Na enige jaren van gesteggel over het bestemmingsplan en dergelijke, ontwierp uiteindelijk het Rijswijkse architectenbureau Waterstudio van Koen Olthuis, deze mediterrane woning in een Spaans/Italiaanse sfeer. Een u-vorm rond een overdekte patio is de hoofdopzet van deze zeer royale woning. De buitenwanden van zijn gestucd en op de hoeken fraai afgerond. De Belgische interieurarchitect Yves Michels heeft de verdere binnen-afwerking qua textuur en kleur verzorgd.
Niet ver hier vandaan in een dijklichaam aan de verlengde Poelkade te ‘s-Gravenzande gelegen, staat nog een andere opvallende woning ontworpen door de eerder genoemde Koen Olthuis. Het betreft een grote woning in vijf lagen met 2.500 m2 woonoppervlak in opdracht gebouwd voor een Westlandse zakenman en zijn familie. Hij was actief op het gebied van de mobiele telefonie, een techniek die toen net door de kinderjaren heen was. De woning werd zo gesitueerd dat deze zich opent en uitzicht geeft op het eiland in het ruime water en het zonlicht binnen laat stromen. De woning is gesloten aan de Oostelijk gelegen straatzijde. De buitengevels zijn opgebouwd uit platen waarvan het materiaal Corian. Dit is een kleurecht, duurzaam en onderhoudsvriendelijk materiaal bestaande voor 1/3 uit acrylaat en voor de rest uit natuurlijke mineralen, in belangrijke mate aluminiumtrihydraat. Het laat zich in bijna alle vormen verwerken, ook voor het interieur als keukenbladen.
Nieuwe Rijksmonumenten
Aan de locatie aan de Naaldwijkse Opstalweg woonden René en Yolanda van der Arend met hun zoon en dochter. Hij was een voormalige tuinder en wereldwijde handelaar in tropische planten. De woning, met als hoofdvorm een boemerang in het landschap, werd als zeer bijzonder beoordeeld, super modern, strak in afwerking en eveneens ontworpen door de Rijswijkse architect Koen Olthuis. Het architectenbureau Waterstudio hield zich toentertijd wereldwijd bezig, met het ontwerpen van met name waterwoningen onder andere ook in Dubai. Koen Olthuis was als supervisor ook betrokken geweest bij de opzet van deze Poelzone. De woning is zeer ruim van opzet en super transparant. Een deel van de buitengevel, de dakrand en onderdorpel van de grote kozijnen van deze woning zijn ook van het materiaal Corian samengesteld. Van de woning is eigenlijk alleen de verdieping zichtbaar. Hier bevinden zich de woonvertrekken, keuken en garage. De benedenverdieping of slaapverdieping ligt laag ingegraven. De verwarming vindt plaats door warmte en koude opslag in de grond in combinatie met een warmtepomp. De woning kende geen gasaansluiting. Gas was toen nog de brandstof voor verwarming van bijna alle Nederlandse huizen en bedrijven. Het zorgde gedurende ruim 50 jaar voor het economische wondermiddel, waar de huidige Nederlandse regering alleen nog van kan dromen.
Een ander schitterend monument gebouwd en opgeleverd in 2022 staat in een bosrijke omgeving te Kwintsheul ingeklemd door de Goudse Oevers, de Gantel en de van Buerenlaan. Het is eigenlijk bedoeld als een “buiten” maar dan in een eigentijds jasje.
De gemeente Westland liet in 2017 een tweetal gemeentehuizen bouwen, maar door de fusie met Midden Delfland, Maassluis en Hoek van Holland bleken deze gebouwen te klein. En zo werd het gebouw aan de Laan van de Glazen Stad verkocht aan een plaatselijk accountant die uitbreiding zocht. Dit glazen gebouw, een ontwerp van het Delftse architectenbureau Cepezed, kreeg in 2052 ook door het prachtige interieur, de Rijksmonumentale status. Het kantoor aan de Verdilaan, ook van het architectenbureau Cepezed, werd echter afgebroken om plaats te maken voor het huidige gebouw van 16 lagen waar het Theater de Naald 2.4 en het Kunstmuseum deel van uitmaakten. Twee jaar na de fusie kon het nieuwe gemeentehuis al door de Koning van Nederland worden geopend.
