Waterwonen in Poelpolder zonder kopje onder te gaan
Cobouw, Edo Beerda
De voormalige Poelpolder tussen Naaldwijk en ‘s-Gravenzande verandert tussen 2010 en 2017 in Nederlands eerste woonlocatie op het water in ontpolderd gebied. Met drijvende appartementencomplexen, wegen en eilanden.
Volgend jaar al moet de bouw van start gaan van een spectaculair drijvend appartementeneiland met zestig wooneenheden. Illustraties tonen een complex
(‘Citadel’) dat eerder thuis lijkt te horen in Dubai dan in het Westland. Op het grillig vormgegeven eiland van 60 bij 100 meter staan luxueuze gestapelde
villa’s – drie hoog – met palmbomen ertussen en aan alle kanten aanlegplaatsen voor bootjes. De drijvende toegangsweg duikt ondergronds naar een parkeergarage met 150 plaatsen, recht onder de huizen. ”Het is simpel met bestaande technieken te realiseren”, vertelt ontwerper Koen Olthuis (Waterstudio.NL).
”Je bouwt in een droogdok met behulp van een bekisting en een tijdelijke stabilisatiefundering een betonnen bak. Die wordt ongeveer 3 meter diep. De wet
van Archimedes vertelt wat je erop kunt bouwen, zonder kopje onder te gaan wanneer het gebied onder water wordt gezet.” Bouwen op drijvende constructies
is niet nieuw. In het naburige Naaldwijk realiseerde Dura Vermeer vijf jaar geleden al zijn roemruchte drijvende kas – op een eps drijflichaam en een met
staalvezel gewapende betonvloer. Dat de techniek wordt gebruikt om aantrekkelijke woningbouw te realiseren midden in een enorme waterberging is wel
een noviteit. Waterstudio.NL bedacht in opdracht van Ontwikkelingsmaatschappij het Nieuwe Westland (ONW) en in samenwerking met ingenieursbureau Van der Waal & Partners een stedenbouwkundig plan met acht ‘waterkamers’ met ieder een eigen karakter, dichtheid en waterbeleving. Als de eerste kamer, met de Citadel, af is, wordt deze vol gezet met water. Het werk aan de volgende waterkamer kan daarna beginnen. Uiteindelijk komt 27 van de 80 hectare onder water te staan.
Goed voor watersporters, vogels en vissen, maar ook voor uiteenlopende bouwvormen.
Waterkamer
Het totaalplan Het Nieuwe Water bevat kamers met paalwoningen, met terpwoningen en met drijvende privé-eilandjes (400, 600 en 1000 vierkante meter). Maar het heeft ook een waterkamer met sociale woningen rond een paar nieuwe haventjes. Olthuis: ”Het gaat om een wijkje met een Venetiaanse schaal en dichtheid.” De waterkamers worden een voor een in het droge gebouwd en vervolgens onder water gezet. Ontwikkelingsmaatschappij het Nieuwe Westland
(ONW) – een pps-constructie tussen Gemeente Westland, provincie Zuid-Holland Hoogheemraadschap van Delfland en de private Ontwikkelings- en
Participatiebedrijf Publieke sector BV – wil in het gebied 1200 woningen realiseren. Er wordt ook zo’n 1 miljoen kuub aarde afgegraven. ONW slaat met het
plan ‘Het Nieuwe Water’ een paar vliegen in één klap. De Poelpolder ligt op een van de laagste punten van het Westland en heeft in het verleden veel problemen
gehad met wateroverlast. Extra waterbergingscapaciteit is daarom dringend noodzakelijk in het gebied. Het oog viel op de Poelpolder omdat dit
glastuinbouwgebied verouderd is, deels doordat bedrijven er geen uitbreidingsmogelijkheden hebben. Uitkopen van de glastuinders is kostbaar, maar
door in de plaats ervan zowel woningbouw als een waterberging te realiseren wordt het betaalbaar. Omdat de belangen van de betrokken partijen samenvallen,
worden in Het Nieuwe Water bovendien makkelijk spijkers met koppen geslagen als het gaat om vergunningen, regelgeving en uitvoeringsbesluiten. ONW heeft
inmiddels 95 procent van de grond in handen. Daarvan komt een derde onder gemiddeld 1,40 meter water te staan – boezempeil. Op plaatsen waar drijvende
woongebouwen komen wordt het water tot 4 meter diep. Daarvan komt een derde onder gemiddeld 1,40 meter water te staan – boezempeil. Door het wateroppervlak op boezemniveau te brengen ontstaat een continu berging voor het boezemsysteem, dat daardoor robuuster wordt. Door een toelaatbare peilstijging van 35 centimeter kan totaal 75.000 kubieke meter water geborgen worden. Bij calamiteiten dat niveau nog eens met 30 centimeter stijgen, waardoor een extra piekberging ontstaat van 75.000 kubieke meter. Bij calamiteiten kan het waterpeil nog eens met 30 centimeter stijgen, waardoor een extra piekberging
ontstaat van 75.000 kubieke meter. ”Bij het Hoogheemraadschap Delfland waren ze direct enthousiast, want zij moeten uiterlijk 2010 hun wateropgave gerealiseerd hebben”, vertelt planmanager Marleen van Giesen (ONW). ”Opofferen van een polder betekent bovendien dat ze een gemaal kunnen uitzetten.”
Ecologische zone
De randen van het gebied zijn groen en blijven dat ook. Ze moeten fungeren als ecologische zone. Olthuis: ”Je zou het hele gebied kunnen zien als een schilderij. We laten de lijst intact, maar leggen er een nieuw schilderij in.’ Fiets- en wandelpalen door de groene randen verbinden het gebied met het Staelduinse Bos en de Nieuwe Waterweg. In de buitenranden komt ook de hoofdinfrastructuur. Water, riolering, gas en elektra van de drijvende woningen worden hierop met behulp van flexibele leidingen op aangehaakt. Ingenieursbureau Van der Waal & Partners onderzoekt ook een mogelijke energiekoppeling met omliggende tuinbouwkassen. ”De glastuinbouw heeft veel overtollige warmte die we kunnen gebruiken voor verwarming van de woningen. En we bekijken het gebruik
van geothermie”, vertelt Paul van Zundert (projectleider Van der Waal & Partners). ”Voorwaarde is natuurlijk dat we uit de kosten komen van het slaan
van de benodigde bronnen.” Die bedragen ongeveer 10 miljoen euro.
Voorbeeld
De grootschalige ontpoldering in Westland is volgens Olthuis een lichtend voorbeeld voor de 3500 polders die Nederland nog heeft. ”Het is onvermijdelijk
dat we een aantal daarvan gaan inrichten als waterbuffers. Wij creëren hier een proeftuin waarin we aantonen dat dit niet hoeft te betekenen dat zo’n gebied
onbruikbaar wordt. Waterwonen is geëvolueerd van IJburg – huizen met steigertjes erbij – tot compleet ontworpen waterwijken die profiteren van alle technieken die inmiddels zijn bedacht. En daarvoor hebben we ook nog eens een gezonde financiële onderbouwing.”